हैदराबादचा कागद, युपीची कमटी:संभाजीनगरच्या कलेतून साकारणारा पतंग घेताे उंच भरारी, बनवणारे सांगतायेत कसा निवडाल पतंग

शहरातील बुढ्ढीलेन परिसर त्याला लागून लोधीपुरा आहे. महादेव मंदिराच्या बाजूला लागून पाच ते सहा पतंगाची दुकाने आहे. सर्व घरे राजपुत कुटुंबाची. संक्रातीला 10 दिवस राहीले आहेत सिझन सुरु आहे. घरातील महिला आणि पुरुष पतंग बनवण्यात व्यस्त होते. दुपारचे तीन वाजले होते अनिल राजपूत त्यांच्या 10 बाय 12 च्या दुकानात कुटुंबासहीत पतंग बनवण्यात व्यस्त होते. दादा पेचसाठी चांगला पंतग पाहीजे होते. असे विचारताच राजूपत सांगतात हैदाराबादचा कागद, युपीच्या फरुखाबादची कमटी आणि छत्रपती संभाजीनगरची कला आणि बरेलिचा मांज्या समोरच्या पतंगाला काटल्या शिवाय रहाणार नाही. मागील दोन पिढ्यांपासून राजपूत कुटुंब वर्षभर पतंग बनवण्याचा व्यवसाय करते. दिवसाला सगळे मिळून किमान ५०० पतंग तयार होतात. यात कलमी, डुग्गा, चौकडा, दुल्हन, खडा दंडा, कव्वा पुरी, दोर भरी ढाच असे सगळे पतंग आहे. प्रत्येक पतंगाचा रंग वेगळा आकारातही थोडा फार फरक . तो आकाशात पिलवण्याची कला ही वेगवेगळी पेच घेतांना काही पतंगाना ढिल द्यावी लागते तर काहींना अगदी वेगाने घीसीट मारावी लागते. हे देखील अनिल राजपूत सांगतात. त्यांनी बनवलेले हे पतंग फक्त संभाजीनगरात नाही तर जालना, पुणे , हैदराबाद अगदी लखनाऔ पर्यंत जातात. खास पेचच्या स्पर्धेसाठी आम्ही वेगळे पतंग बनवतो असे राजपूत सांगतात. मैदा आणि हिरामुंजीने बनवतात खळ पतंग चिटकवण्यासाठी लागणारी खळ ही घरीच बनवल्या जाते. यासाठी मैदा आणि हिरामुंजी लागते याला एकत्र करुन शिजवले की स्पेशल खळ बनते. मग कागद कापण्यापासून, कमटी शिल्लने, शेपूट तयार करणे ही सगळे कामे कुटुंबात विभागली जातात. एकाच वेळी गोल बसून प्रत्येक सदस्य अगदी मशीनच्या वेगाने त्याचे काम करत असतो. हाताने केलेले हे पतंग आकाराने, वजनाने अगदी सारखे असतात जणू एकाच साच्यातून काढले आहे. घेणारे ग्राहक देखील दर्दी ते देखील भाव न करता पतंग डझनानेच घेतात. सर्वात साधा प्लेन पतंग हा 80 रुपये डझन आहे. तर दोरभरी ढाच हा 300 रुपये डझन आहे. मागच्या वर्षीपेक्षा यावर्षी 10 ते 15 टक्यांनी पंतगाच्या भावात वाढ झाली आहे. नायलॉन मांज्या बंद झालाच पाहीजे पेच घेण्यासाठी नायलॉनचा मांज्या पाहीजे असे नाही. पतंगाचे वजन आणि ती उडवण्याची कला, चपळता यावर पेच घेतल्या जाते. हवेचा अंदाज घेवून ढिल द्यायची कि घिसीट मारायची हे ठरवायचे असते. पेच घेण्यासाठी खास बरेलीचा मांजा पाहीजे तो सुती धाग्यापासून तयार केला जातो. पोलिसांनी नायलॉन मांज्यावर यावर्षी कडक कारवाई झाली खूप चांगले झाले. अनेकांना हर्सुलला पाठवले त्यामुळे आमच्याकडे येवून लोक मांज्या खरेदी करतात. जीतका जुना मांज्या तेवढा चांगला आमच्याकडे २० वर्ष जुना मांज्या देखील मिळतो असे पतंग विक्रेते सांगतात. चांगला पतंग कसा ओळखायचा

from महाराष्ट्र | दिव्य मराठी https://ift.tt/aC0XMT2